Een vlucht regenwulpen door Maarten 't Hart

  • 0

 

Een vlucht regenwulpen
Maarten 't Hart
1e druk, 1978
65e druk met toestemming van Uitgeverij De Arbeiderspers, Amsterdam, 2014
ISBN 9879059652613

Voor de actie Nederland leest, leest Nederland het boek Een vlucht regenwulpen van Maarten 't Hart. Aan het te lezen boek worden strenge eisen gesteld: het moet al enige tijd geleden zijn verschenen en daarmee klassiek zijn geworden. Ook moet het genoeg discussie opleveren om er met elkaar over in gesprek te gaan.

Het boek van Maarten 't Hart bevat zeker genoeg elementen voor een gesprek. Het boek speelt in het Holland van de jaren '50 (en '70) en vertelt over de bioloog Maarten. Hij is professor en enigszins wereldvreemd. Hij is enig kind en heel beschermd opgevoed en woont nog altijd in zijn ouderlijk huis, zelfs al is hij gevierd wetenschapper. Hij heeft weinig vrienden en is sociaal onhandig.

Hollands polderlandschap
Het boek speelt in het oude vertrouwde Hollandse polderlandschap, met indrukwekkende wolkenluchten, slootjes en koeienvlaaien. Maartens vader kweekt druiven, later tomaten, en ze wonen een flink eind van het dorp af. Als Maarten naar school gaat, moet hij drie kwartier door de weilanden lopen.

Tot zijn schooltijd is hij nauwelijks in contact geweest met leeftijdgenootjes. Het brengt hem meteen in de positie van buitenstaander. Hij mengt zich ook niet met zijn klasgenootjes. Zeker ook niet omdat het schoolhoofd denkt dat Maarten militair wil worden.

Het andere verhaal dat verteld wordt, is het verhaal van Maarten de professor. Hij is gerenommeerd wetenschapper in de weefselkweek. Zijn vader is enige tijd geleden overleden en hij woont nog samen met zijn moeder die ernstig ziek is. Hij worstelt met het geloof, heeft dwanggedachten en is sociaal erg onhandig. Zo heeft hij nog nooit met een meisje gezoend en heeft slechts één goede vriend, Jacob.

Als hij de zus van zijn jeugdliefde Martha ontmoet, krijgt hij de dwanggedachte dat hij nog voor het afspraakje dat hij met haar maakt zal sterven. Een gedachte die de rest van het verhaal zal overheersen, met alle gevolgen van dien.

Ouderlingbezoek
Het bekendste fragment uit het boek is het gedeelte waarin twee ouderlingen Maarten en zijn zieke moeder komen bezoeken. Zijn moeder heeft keelkanker en de ouderlingen komen langs. Maarten probeerde ze nog weg te houden, maar dat mislukte jammerlijk. Het fragment behoort tot de hoogtepunten uit Maarten 't Harts oeuvre.

Het bezoek van de ouderlingen komt na de herinnering aan zijn eerste woedeuitbarsting waarbij hij een jongetje dat hem achtervolgde met zijn gezicht in een verse koeienvlaai drukte. De ouderlingen treft eenzelfde lot. Als ze aan het eind van hun bezoek afsluiten met gebed, spreken ze niet tot God maar tot hem, ervaart Maarten:

Ik verdraag zijn galmend, via God, tot mij gerichte bedreigingen, maar als hij, nog altijd galmend, zo en erger over mijn moeder begint, zit ik te beven op mijn stoel. Bij het woord voorsmaak spring ik op, eerder dan ik de ogen open en hem recht in het gezicht zie en, voordat ik hem een reusachtige klap midden in het gezicht geef, juist nog vaststel dat hij nieuwsgierig rondkijkt in de kamer tijdens het bidden. Het woord voorsmaak wordt nog gevolgd door twee woorden en dan een vreemd, dof geluid en ik sla nogmaals op zijn gezicht, ik grijp hem bij het zwarte colbert en ruk hem door de kamer. (65)

De scène die volgt is nog krachtiger en gewelddadiger dan het voorgaande. Het lijkt wel meer dan woede te zijn die de verteller hier uit. Hij weet de ouderlingen uit zijn huis te jagen en duwt hem onder water in de vliet. Net op tijd komt hij bij bewustzijn, trekt de ouderling weer omhoog uit het water en laat hem gaan:

Het is of er rekeningen vereffend zijn, of oude schulden voldaan zijn. (66)

Het is een krachtige passage uit de Nederlandse literatuur en die blijft hangen. Het is de beroemdste scène uit dit boek en is ook prachtig verfilmd in de latere verfilming van dit boek. Het heeft ongetwijfeld bijgedragen aan de populariteit van dit boek.

Protestants-christelijke terminologie
Want tegelijkertijd dringt zich een ander probleem op. Het boek is wel erg vergeven van de protestants-christelijke terminologie en onderwerpskeuze. Ergens lijkt het boek zelfs op de catechismus die het vervloekt. Ik lees er veel minder de liefdesgeschiedenis in die bijvoorbeeld Abdelkader Benali erin leest. Ik zie het boek vooral als het boek van iemand die het geloof verliest, maar merkt dat hij met handen en voeten vastzit aan datzelfde geloof.

Het maakt dat dit boek zeker de moeite waard is om te (her)lezen. Omdat het zo typisch Nederlands is met wolkenluchten, de polder en het streng calvinistische geloof. Dat geeft het boek tegelijkertijd ook iets treurigs.

Het is ook een boek waar weinig hoop uit spreekt, het is bijna even fatalistisch als het geloof dat het verfoeit. Gelukkig weet de latere Maarten 't Hart zich hier wel van te bevrijden. Al is hij in levenswijze en houding nog altijd het gereformeerde jongetje uit zijn boek Een vlucht regenwulpen.

Actie Nederland leest
De actie Nederland leest loopt van 1 tot en met 30 november 2014. Centraal staat het boek Een vlucht regenwulpen uit 1978 van Maarten 't Hart. Het boek is speciaal voor de actie gedrukt met vier verschillende omslagen met een rode, groene, gele of witte vogel. Het boek is voor abonnementhouders van de openbare bibliotheek gratis af te halen bij elke openbare bibliotheek.

Meer info: http://nederlandleest.nl/

 

  • 0

Reageer

Jou e-posadres sal nie gepubliseer word nie. Kommentaar is onderhewig aan moderering.


 

Top